Köpeklerin burunlarının insandan çok daha iyi koku aldığı, ve istenen maddeleri bulma konusunda üstün yeteneklerinin olduğu 18. Yüzyılın sonlarında anlaşılmaya başlandı.

Köpekle birlikte yaşama kültürünün olduğu özellikle merkez Avrupa Ülkeleri kendi içlerinde görev köpekleri ile ilgili de çalışmalar yapmaya başladılar.

 FRANZ LAUFER isimli Avusturyalı bir subayın güvenlik amaçlı olarak ilk planlı askeri ve polisiye köpek eğitimi ile kullanımında ön plana çıkan  çalışmalarını da unutmamak gerekir.

İlk etapta avcılıktan esinlenerek başlayan kaçakların bulunması , savaş alanlarında kayıp askerlerin bulunması gibi koku çalışmalarının ardından          detektör köpek eğitimi ile ilgili yoğun çalışmalar köpeklerin seçimleri ve aranması istenen kokunun tanıtım yöntemleri konusunda araştırmaların ve deneyimlemelerin yapılmasına neden oldu.

Pavlovun torunları Ruslar başlangıçta daha çok mama  ile detektör köpek eğitimi yöntemini benimserken , günümüzdeki IGP (SCHUTZHUND)  köpek eğitimin temelini oluşturan Alman ekolü ise oyuncak içerisine saklanmış maddelerle çalışmalarını yürüttüler.

1.Dünya , ve 2. Dünya savaşları, alman ekolü ve rus ekolünün dünyada tanınmasına yol açtı.

Amerika’nın Vietnam savaşı görev köpeklerinin modern anlamda askeri kullanımının önünü açarken , iki körfez savaşları ve giderek tırmanan küresel terör ve küresel kaçakçılık detektör köpeklerin ön plana çıkmasına sebep oldu.

Soğuk savaş döneminin sonlarına yaklaşırken , İskandinav ülkeleri mayın arama ve imha faaliyetleri esnasında detektör köpek eğitimi ve kullanımı teknolojisi konusunda her geçen gün araştırmalara devam ettiler ve önemli yol katettiler, şu an BM kara mayınları temizliği standartları konusundaki mevzuatın temelini hazırladılar.

Amerika birleşik devletlerindeki K9 projesi ile popüler olan Görev Köpekleri artık bir çok ülkede güvenlik birimlerinin vazgeçilmez parçası oldu.

Bununla birlikte köpeklere koku tanıtımı konusunda araştırmalar hızla devam etti, Dünyanın hemen her ülkesi ile geleneksel yapıları gereği ticaret yapan hollanda amerika , arap yarım adası ve afrikadaki ihtiyacı çok iyi gördü ve adeta dünyanın görev köpeği dağıtım merkezi oldu. Doğu avrupadan ve merkez avrupadan aldıkları köpekleri dünyaya servis ettiler, bununla birlikte hem köpeklerin kaynak ülkelerinde hem de kullanıcı ülkelerdeki eğitim sistemleri ihtiyaçlarını da çok iyi gözlemlediler. Hollanda kökenli güney afrika da bu know how u çok hızlı bir biçimde içselleştirdi ve mevcut riskleri ölçüsünde sisteme katkı sağladı.

Hollandalılar Almanların oyuncak içinde koku tanıtımı yaptığı yıllarda dutch box adı verilen bir koku tanıtım sistemi geliştirdiler

DUTCH BOX tabir edilen koku tanıtım sistemleri, Hollanda kökenli eğitmenler tarafından geliştirilerek güney Afrika ve Amerika başta olmak üzere birçok ülkede detektör köpek eğitimine yeni bir soluk getirdi. Bu sistem pozitif köpek eğitim yöntemleri ve clicker kullanımı ile de revize edilerek gelişmeye devam etti.

RESİM :Jandarma Köpek Eğitim merkezinde Koku tanıtım Semineri. Büyük Kutular Ahşap Dutch box, küçük kutular 4 box concept

ABD nin K9 lar konusunda büyük bir Pazar olması, Hollandanın avrupadaki stratejik ticari altyapısı  ile birleşince Hollanda uluslar arası bir köpek tedarik üssü haline geldi ve Hollandalı eğitmenler büyük ve hantal olan DUTCH BOX ları her geçen gün revize ederek , modern anlamda koku tanıtım sistemlerinin temelini attılar. daha küçük , hafif, değişken, taşınabilir hale gelen kutu ile koku tanıtım sistemi geliştirdiler.

Eş zamanlı olarak iskandinav ülkelerinde daha özgür daha farklı bir bir konsept uygulanıyordu , kliker yöntemi… Köpeğin sadece ilgisini çekecek   kokunun olduğu streril bir bir ortamda başlayan eğitimler , önceden kliker yüklemesi yapılmış köpeğin tesadüfen istenilen kokuyu ( patlayıcı, uyuşturucu vb.. ) koklaması ve klik ardından gelen ödül ile başlıyordu.

Detektör köpek eğitimine başladığım geçmişte  alman ve ingiliz ekolünü karma şekilde kullanarak başlamıştım. Yani hem oyuncak içine saklama hem de oyuncakla beraber maddeyi saklama yöntemini kullanmıştım.

Irak deneyimimin ardından dutch boxları kullanarak işi hızlandırmayı denediysem de , hollandalıların ve güney afrikalıların geliştirdiği taşınabilir boxlara hızlı bir geçiş yaptım. Ancak öğrenmenin ve gelişimin sonu yoktu, olmamalıydı… 

FOUR BOX CONCEPT

2009 yılında Lasvegas Amerikada polis ve askeri görev köpekleri ile ilgili yapılan bir konferansta tanıştığım akabinde de bir süre de birlikte çalıştığımız Kenny Licklider’ın daveti üzerine eğitim merkezine bir ziyarette bulundum.

Hani amerikalı Rock Starları müziklerine evlerinin garajlarında başlarlar ya , işte kenny nin 4 kutu konseptini evinin garajında nasıl geliştrdiğini dinledim, akabinde uzun bir süre amerikada kalıp , 4 kutu konseptinin inceliklerini ve detaylarını öğrendiğim bir kurs aldım.

Eski bir Asker olan aynı zmaanda vietnamda görev yapmış olan Kenny Amerikan ordusunun afganistan ırak ve dünyanın farklı coğrafyalarında görev yapan birlikleri için müthiş endüstriyel bir koku tanıtım sistemi geliştirmişti.

O ana kadar gördüğüm tüm sistemlerden farklı olarak 4 kutu konseptinin en önemli avantajını bir endüstri mühendisi, bir süreç uzmanı mantığı ile oluşturulmuş olduğunu söyleyebilirim. Kenny detektör köpek eğitiminde endsütriyel bir sistem kurmuştu.

Her zaman derim, Avrupalılar güvenlik risklerinin azlığı , yüksek refah içerisinde yaşamanın da getirdiği rahatlıkla , köpek eğitimine daha çok spor , sanat ve bilim kökenli bakıyorlar. Spor köpeklerinde bu kadar ileri olmalarını bu kapsamda ele almak gerek , ingiltere merkezli üniversitelerin hayvan davranışları konusundaki çalışmalarına ve birikimlerine bilimsel pencere ile bakmak gerçekten önemli , iskandinav ülkelerinde eğitmenlerin adeta bir ressam ve heykeltraş yaklaşımı ve mükemmeliyetçi düşüncelerini de avrupa ülkelerinin farklı toplumlarının kültürlerini inceleyince anlamak çok daha kolay oldu.

Ancak Sevgili Arkadaşlar lütfen unutmayın bir ülkemizde HAYATTA KALMAK İÇİN görev köpekleri eğitiyoruz. Ne iskandinav ülkeleri gibi sanat yapacak kadar uzun kışlarımız  ve gecelerimiz var ,ne avrupalılar gibi  iş çıkışı köpeğimizle köpekli sporlar klübüne gidip spor yapacak kadar sosyal refahımız var , ne de onlarca saat paneller yapıp , ne de ingilizler gibi işin dibine kadar inecek bilimsel çalışmalar yapacak insan kaynaklarımız ve eğitim sistemimiz var. Evet bunların hepsini ülke olarak yapmalıyız ancak kendi ihtiyaçlarımızı kendi bilimsel alt yapımızı ve kendi sistemimizi oturmalıyız.

Zira küresel güçlerin her geçengün daha fazla desteklediği birden fazla terör örgütü , doğu batı arasındaki köprü konumundan dolayı her türlü insanın gelip gitmeye çalıştığı bir mecra, başta uyuşturucu kaçakçılığı olmak üzere kaçakçıların ideal rotası , ırak iran suriye ermenistan gibi komşuların olduğu düşük ölçekli öatışmaların bitmediği  bir coğrafyada yaşıyoruz.

Biz köpekleri hayatta kalmak için eğitiyoruz. 

Tam da bu yüzden Kenny ile ortak bir çok noktamız oldu , hayatta kalmak için köpek eğitmek zorunda olmak da bunların başında geliyordu.

4 kutu konsepti oldukça sistematik bir şekilde ilerleyen, her adımı kayıtlara geçirilirilen, köpekte var olan zayıf bir davranışın veya hatalı davranışın sürecin hangi noktasından kaynaklandığını iyi anlayabileceğiniz bir yöntem. Tabii sistem doğru uygulandığında.

Ne yazık ki conseptin ve sistemin felsefesini anlamadan , eline kutuyu alan detektör köpek eğitiyorum diye ortalıkta geziyor , aynı kayışı alanın eğitmenim diyebildiği gibi.

Sistemin diğer önemli avantaşı da kokuyu köpeğe koku havuzunda öğretmesi , oyuncak içi veya iskandinav usülü eğitimlerde kokunun kaynağını köpeğe öğretebiliyorsunuz ancak kokunun karakteristiğini köpeğin öğrenmesi oldukça uzun zaman alıyor ve operasyonel olarak sorunlar yaşayabiliyorsunuz ki bu sistemlerle eğitilmiş köpeklerler ile ırak kaosunda çalışmış ve oldukça ciddi sorunlar yaşamıştım.

Sistem koku havuzu, koku akışı, koku birikintisi, koku bulaşığı gibi bir çok farklı durumda köpeği oldukça hızlı gözlemlemenize ve analiz etmenize yarıyor.

Sistemin bana göre en önemli dezavantajı , her endüstiyel üretim sistemi gibi belirli kalıpların dışındaki köpek karakterleri için çok uygun olmaması. E eğitmensin , yeteneği olduğunu düşündüğün bir köpeğe bu sistemin dışında yöntemler de uygulayabilirsin. Zira özellikle detektör köpek eğitimi SORUN ÇÖZME becerisine dayanır. 

Sistemin diğer bir avantajı ise işinizi o kadar çok iyi standardize ediyorsunuz ki , eğitime katılan idarecilere yapacakları çok az iş kalıyor , köpek adeta idareci eğitimi konusunda en önemli yardımcınız haline geliyor , yani handler course for dummies….

Hiç eğitim almamış bir köpek ve hiç eğitim almamış bir idareci ile verilen kurslarda yaşanılan bir çok sorunu bu sistemde yaşamıyorsunuz ve gerek köpeğin eğitim süresi gerek idarecilik eğitimi süresi oldukça kısalıyor.

RESİM : Four Box sisteminde bir egzersiz görüntüsü.

KÖPEK SEÇİMİ

Köpeklerimiz 10-18 aylık green köpekler arasından ( kendimizin yetiştirdiği veya dış tedarik ile edindiğimiz) seçiliyor. Köpeklerimizin detektör köpek eğitimini alabilmesi için eğitim yeterlilik testini geçmesi gerekmektedir. Yani eğitime tabi tutacağımız köpekler için 4 kutu konseptine uygunluk ve drivelarının yeterliliği ile ilgili oldukça temel testler var. Bu testler aynı zamanda köpeğin eğitim sonunda görev yapacağı mecraya göre de değişkenlik gösterebiliyor.

SOSYALLİK

Köpekler, mümkün olduğunca  insanla ve diğer hayvanlarla iyi geçinen sosyal köpekler olmalıdırlar. Bununla birlikte işitsel , görsel ve ortam uyumları da son derece iyi olmalı, sağlam sinirlere sahip , rahat davranışlı sürekli mutlu görünen köpekler olmalıdırlar. Sosyal olmayan köpek , mücadele güdüsü yeteri kadar gelişmemiş bir köpek yaşadığı stresleri yönetemiyor , belirli bir süre arayıp bir şey bulamadığında yavaş yavaş arama performansı düşebiliyor.

KONDÜSYON

Köpeklerimizin kondüsyonlarının uzun süre çalışmasına yetecek kadar iyi olmaları gerekmektedir. Bu da kısa hız egzersizleri ve uzun kardiyo egzersizleri ile mümkün olmaktadır. Ancak arama kondüsyonu en önemlisidir. Köpeğin uzun süre arayabilmesinin en önemli alt yapısı kontrollü ve dokümante edilmiş eğitim ve tekrar eğitimleri ile mümkün olabiliyor. 

KENDİ İRADESİ İLE DAVRANMA

Eski alman ve rus geleneğinde idareciler sürekli olarak köpeğin araması istenen yerleri gösterirler ve köpeği komutla ondrive/ offdrive konumuna getirirlerdi. Ancak, eski prensiplerin aksine aksine 4 box concept uygulamasında köpeğin kendi iradesi ile eğitmen veya idarecisine bağımlı hale getirilmeden arama yapması sağlanır. Eski sistemlerde köpeğin INDEPENDED SEARCH yeteneğinin körelmesi sonucu kaçınılmaz iken Yeni konseptte köpeğin uyarıcıları her an kokuyu alma konusunda açıktır. Eski konspte detektör eğitiminde köpekler arama yapmak için sürekli komut bekler hale gelirler, ve sadece ON drive anında arama yaparlar. Bu da insan hatası nedeni ile köpeğin de hata yapmasına sebep olur.

Yeni konsepte şu şekilde bir örnek verebiliriz. Köpek örneğin havalanında idarecisinin yanında insanların arasında gezer bulması istenen kokuyu aldığında kendiliğinde o koku kaynağına yönelir ve beklenen tepkiyi verir. Köpeğe herhangi bir komut verilmemiştir. Ancak köpek hafızasındaki kokuyu her an ortamdakilerle eşleştirmektedir.

Eski konseptte ise köpek sürekli olarak komutla yönlendirilir, araması istenen alan idareci tarafından gösterilir ve köpek sınırlandırılır. Bu durum köpeğin arama avlanma özgürlüğünü baskıladığı için hafızadaki koku ile ortamdaki kokuyu ancak bir kout verilip te arama yaptığında eşleştirir, komut verilmezse veya arama yapılmadığı bir süreçte ise çok rahatlıkla içi bomba dolu bir çantanın yanından geçer ve tepki vermeyebilir.

KISACASI KÖPEKLERİN MUHAKEME VE MUKAYESE YETENEKLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ GEREKMEKTEDİR.

İÇGÜDÜ ( DRIVE ) YETERLİLİĞİ

Detektör Eğitimi alacak köpeklerde yeteri kadar Avlanma ve Av (HUNT ve PRAY) drivelarının olması gerekmektedir. Köpeğin her daim oyun topuna sahip olma ve topun ortamdan uzaklaştırılması durumda onu sürekli arama uzun süre arama güdüsünün olup olmadığı oldukça önemlidir. Mücadele (FIGHT)  iç güdüsünün önemi ve dengelenmesi de ayrıca önemlidir 

KOKU ALGILAMA

Köpekler kokuları insanlar gibi algılamazlar. Örneğin biz bir mantar çorbası kokladığımızda onu mantar tadı ile bağdaştırırz. Ancak köpekler farklı koku algılama sistemine sahiptirler, köpekler mantar çorbasını kokladıklarında çorbanın hazırlanmasında kullanılan tüm maddelerin kokularını algılarlar. Örneğin Eğer köpeğimiz tuz arama konusunda eğitildi ise, bir mantar çorbasını kokladığında tuzlu olana tepki verir. Tuzsuz olana tepki vermez.

Köpeğe bulması istenen nesneni etken maddesini öğrettiğimizde köpeğimiz bu etken madde ile yapılan tüm nesnelere tepki verecektir.

Yukarıdaki açıklamalardan hareketle koku tanıtımında 4 kutu sistemi ile ;
Köpeğimize mevcut ticari askeri ve el yapımı patlayıcı maddelerin veya uyuşturucu maddelerin ya da diğer bulunması istenen ürünlerin etken maddeleri öğretilir.

Prensip olarak köpeğin aşırı idareci bağımlı olması engellenmeye çalışılır, idareci ile uyum halinde görev temeli atılır. Bulunması istenen maddeyi kokladığında hızlı bir şekilde tepki vermesi ve çevre etkenler ne kadar zor olursa olsun maddeyi terk etmemesi sağlanır ( scent obidence)

KOKU ÇELİŞKİSİ ( Distiractions)

Akabinde köpeğimize koku çeldiricilerle çalışmalar yapılarak aranması istenen koku daha farklı benzer veya daha güçlü kokular tarafından bastırılmak istenir. Örneğin 4 kutudan birine patlayıcı madde bir veya daha fazlasına koku çeldirici madde konur köpeğin tüm çeldiricileri atlayarak istenen maddeyi bulup istenen tepkiyi vermesi beklenir.

Bir sonraki aşamada örneğin 4 kutunun içerisine yiyecek maddesi konur anca birine yiyecekle beraber bulunması istenen madde yerleştirilir. Bu yöntemle köpeğin tüm dikkat çeldirici madeeleri ignore etmesinin yanı sıra aranan maddeyi de kesinlikle tepki vermesi sağlanır.

4 kutu konseptinde köpeğimiz bu aşamaları geçtikten sonra 4 köşe uygulaması ile kutuların marifeti ile oda arama araç arama çanta paket arama, palet arama simulasyonları yapılır, zemin ve yükseklik araması çalışmaları yapılır.

Köpeğin görev yapacağı yere göre koku çalışmalarda partiküler algılama yerini moleküler algılamaya doğu bırakır. Bu sayede çok küçük miktarlardaki maddeler, veya madde kalıntılarının da köpek tarafından tespiti sağlanır.

Ancak bu aşamaya geçmede köpeğin nerede ve ne amaçla kullanılacağı son derece önemlidir.

Köpekler koku tanıtım sisteminde dış mekanlarda arama egzersizlerine geçmeden önce “I” line denilen 10-15 sıralı kutularda tekli ve çoklu madde bludurma yöntemi ile farklı iktar ve çeşitlerdeki patlayıcı maddelerle test edilir ve koku odası dışındaki arama egzersizlerine hazır hale getirilir.

Yüksek miktar koku da bu yöntemle çalışılabilr.

RESİM : Çizgi (Line) egzersizi

İLERLEME EĞİTİMLERİ

Dış mekânlarda ve görev yerlerine benzer simule edilmiş alanlarda eğitim faaliyetlerine devam eden köpekler idareci ile kurs görmeye hazır hale gelir.

İdareci ile kurs gören köpekler sertifika imtihanının ardından göreve hazır hale gelirler.

Göreve başlayan K9 timi her gün farklı egzersiz ve denemelerle hassasiyetleri en üst düzeyde kalacak şekilde görevlerine devam ederler. ANCAK UNUTULMAMASI GEREKEN KÖPEĞİN NEREDE NE VE AMAÇLA KULLANILACAĞININ DİĞER BİR TABİR İLE GÜVENLİK RİSKLERİNİN TEMELİNDE BU RİSKİ NASIL BERTARAF EDECEĞİNİN ÇOK İYİ BİLİNMESİ GEREKİR

Köpeğin arama kapasitesinin sürekli en üst düzeyde olması için görev harici oyunlar, tamamen pozitif yöntemle itaat eğitimleri yaPılarak köpeğin idareci ile uymu her geçen gün arttırılır. Köpekte bilinen adı ile temel itaat , idareci ile madde arama konusundaki tüm uyum gerçekleştikten sonra yapılmalıdır. KÖPEĞİN İTAATİ ÖNCELİKLİ OLARAR ARANMASI İSTENEN KOKUYA SONRA İDARECİYE OLMALIDIR.

Detektör Köpek Eğitmenlik Kursları için: goktaneker@gmail.com

The post DETEKTÖR KÖPEK KOKU TANITIM SİSTEMİ VE DETEKTÖR KÖPEK EĞİTİM PRENSİBİ first appeared on Göktan Eker.

Malumunuz ülkemizde detektör köpekler resmi kurumlardan sivil toplum örgütlerine, şahsi ihtiyaçlardan kurumsal ihtiyaçlara kadar bir çok alanda kullanılıyor, kullanım gelişiyor büyüyor.

Her ne kadar İş köpekleri eğitimi mevzuat engeli yüzünden hak ettiği yerlere gelemese de , kurumlar arası ve resmi kurumlar-özel sektör iş birliği sağlanamasa da , şahsi olarak tüm bu sorunların ortasında gayretle ve sizlerin desteğinizle bir şeyler yapmaya çalışıyorum..

Yurtdışında yakın zamanda yaptığım Ukrayna Odessa  Polis Köpek Eğitim Merkezi ziyaretinde , eğitmen arkadaşlarla diyaloğumuz esnasında ve köpekleri gözlemlerken çok uzun süredir aklımda olan ama değişik sebeplerle yazmayı unuttuğum bir konuda sizleri bilgilendirmek istedim..

Bildiğiniz gibi detektör köpekler kimi oyun topu veya oyuncak, kimi ise mama ve benzeri sonuç ödüllü sistemle  arama yapmaktadırlar.

Örneğin ben bomba detektörü köpeğim maddeyi bulduğunda tenis topu ile ödüllendirmekteyim. Ancak plastik bir boru parçası ile de ödüllendirme mümkün olduğu gibi bazı ülkelerde kullanılan mama ile ödüllendirme de mümkün.

Hatta arama kurtarma eğitimlerine pelüş bir oyuncak ayının çok işe yaradığını bizzat yaşadım.

SÜREÇ-SONUÇ

Yukarıdaki örnekten hareketle genelde detektör köpekler aranılan kokuyu bulduklarında ödüllendirilmektedirler. Bu durum ilk etapta her idarecinin benimsediği bir konudur, hatta arama faaliyetlerinde köpek herhangi bir şey bulamazsa gün sonunda bir saklama-bulma-oyun uygulaması yapılarak köpeğin motivasyonu yükseltilir.

Ancak unutulmamalıdır ki gerek idareci gerek ise köpek arama faaliyeti süresince baskı altındadır.Bununla birlikte hem idareci hemde köpek iyi ve uzun süre aradığı için genelde ödüllendirilmek mükafatlandırılmaz.

SADECE ARAMA FAALİYETİ BİLE ( MADDE BULUNMASA DAHİ) GÜVENLİK UYGULAMASI AÇISINDAN SON DERECE ÖNEMLİDİR.

Bir çok askeri ve Polisiye Güvenlik yöneticisi , arama kurtarma gönüllüsü ve görevlisi her aramanın olumlu bitmesini beklerler,  ancak güvenlik açısından sadece arama faaliyeti bile ÖNLEYİCİ VE CAYDIRICI bir güvenlik operasyonu olduğundan oldukça önemlidir.

Bu durum arama kurtarma gibi faaliyetlerde ise taranan alanda kimsenin olmadığı anlamına geldiği için de önem arzetmektedir.

SADECE BULMAK BAŞARI KRİTERİ DEĞİLDİR, UZUN VE DİKKATLİ BİR ŞEKİLDE DETAYLI ANLAYIŞLA ARAYABİLMEK,  ORDA OLMADIĞINI SÖYLEYEBİLMEK DE ÖNEMLİ BİR SORUMLULUK VE BÜYÜK BİR BAŞARIDIR.

Tüm bu sebeplerden Ötürü detektör Köpek İdarecilerinin KÖPEKLERİNİ ARAMA SÜRESİNCE DE MOTİVE ETMELERİ SADECE BULDUĞU İÇİN DEĞİL ARADIĞI İÇİN DE ÖDÜLLENDİRMELİDİR.  bu ödüllendirme köpeğin arama motivasyonunu bozmamalı, aksine daha da tetiklemelidir.

Aynı şekilde köpek arama faaliyetinin sonunda madde bulmasa da , bulamadığı için dahi ödüllendirilmelidir.

ZİRA SÜRECİN DE KALİTESİNİN ÖDÜLLENDİRİLMESİ, HEM SÜRECİ UZATIR HEMDE İSTENEN SONUCUN HERHANGİ BİR ZAMANDA ELDE EDİLMESİNE DESTEK VERİR.

UNUTULMAMASI GEREKEN, ARAMA , BULAMAMA VE BULMA EYLEMLERİNİN HEPSİNDE FARKLI ÖDÜL SİSTEMLERİ KULLANMAK GEREKLİLİĞİDİR.

The post Aramak mı? Bulmak mı ? first appeared on Göktan Eker.

Sevgili meslektaşım ve Çatlak Profesör J Andrey bana kara mayınlarının farklı ortamlarda spesifik koku hareketlerini ve bu hareketlerin köpekler tarafından algılanışını aktardı. Köpeklerle ilgili uygulama gizli olduğundan resim yasa bilgi paylaşmayacağım ancak laboratuar çalışmalarındaki tecrübeler önemli idi.

Soğuk savaşın ardından Rusya’da dünyaya entegre olma sürecine girmiş. Gerek ülkesi, gerekse vatandaşları için tehlikeli olan kara mayınları konusunda çalışmalar yapmış. Her ne kadar dünya üzerinde döşenen mayınların birçoğunun Sovyet Rusya zamanında döşendiğini bilsek de mayın arama konularında tecrübelerine gerçekten ihtiyacımız var.

Öncelikle çalışmamızda kara mayınlarını ikiye ayırdık. Anti personel ve anti tank ya da anti araç.

Daha önceki yazılarımda da belirttiğim üzere el yapımı terör amaçlı yerleştirilen patlayıcı düzeneklerini mayın olarak adlandırmak yanlış.

Bizim kast ettiğimiz belirli plan çerçevesinde yerleştirilen kara mayınları… Bildiğiniz gibi ülkemizin Suriye sınırı da soğuk savaş döneminde bu mayınlardan nasibini ne yazık ki almış bir bölge.

Kara mayınlarının yükseklik, ısı, rüzgar, basınç, mevsimlere bağlı hava şartları gibi bir çok farklı etki ile değişik koku  karakteristikleri olduğunu ve bunların hareketliliğini anlamış bulunduk.

Aynı fabrikaya ait Afrika’da döşemen mayın ve Suriye sınırında döşenen mayın arasında aradan geçen yıllarda koku karakteristiği açısından ciddi farklılıkla bulunuyor. Bu da şu anlam geliyor; Afrika’da çıkan mayınlarda eğitilmiş köpeğin Türkiye’de hata yapma oranı çok yüksek.
Bununla birlikte zaman içerisinde mayınların içerisinde bulunan patlayıcılar giderek zayıflıyor. Bu durumu ağrı kesicilere benzetebiliriz; tarihi geçen bir ağrı kesici doğru şartlarda saklandıysa bile etken maddesi  etkisini kaybediyor. Yani bir hap ile geçen baş ağrısı için eski 4 hap yetersiz olabiliyor. Eğer zaman içerisinde muhafaza şartlarında hata varsa oksitlenme, nemlenme, küflenme  gibi nedenlerle ilaç hem etkisini kaybediyor. Üstelik derde deva olması gerekirken  zehirleyebiliyor.

Mayınlar da döşendikleri tarihlerde söz gelimi 100 Barlık bir basınçla patlarken, her geçen yıl etkisini kaybediyor ve yıllar sonra 30 Barla patlar hale geliyor. Ancak unutmayalım halen öldürücü.

Aynı şekilde belirli bir hatta döşenseler de dış etkenlere bakıldığında aynı dönemde döşenmiş olsalar dahi, bir tepenin kuzeyine bakan mayın ile güneyine bakan mayın arasında bile koku spektrumunda ciddi değişiklikler olduğu anlaşılıyor.

Mayının düzeneğine gelince… TNT, tetril ve ateşleyiciden mürekkep bu ölüm tuzaklarının mantığı ateşleyicinin  tetrili patlatması, tetirilin de TNT’yi patlayacak kıvama getirmesi üzerine kurulu. Ve bu patlamalar ne yazık ki göz açıp kapayıncaya kadar oluyor.

KAÇAKÇI-TERÖRİST İŞBİRLİĞİ

Edinilen bilgilere göre sınırı kullanan kaçakçılar mayınlı bölgede artık yer yüzüne kendiliğinden çıkan veya bizat çıkardıkları mayınları toplayarak, terör gruplarına serbest geçiş için  bir nevi haraç olarak veriyorlar. Terör grupları da bu mayınları patlama düzeneklerindeki küçük uyarlamalarda güvenlik güçlerine yaptıkları saldırılarda kullanıyor.

Aynı mayınlar güvenlik güçleri tarafından  yapılan operasyonlarda patlamayan mühimmata da entegre edilerek kullanılabiliyor.
Yani kaçakçınız, mayınınız varsa teröristiniz güçlü demek, bir de nokta operasyonu yerine dağı taşı bombalıyorsanız… Bilmem bu hikaye size tanıdık geldi mi ?

Köpeklere mayınların içerdiği madelerin öğretilmesi esnasında katkı maddeleri de öğretiliyor. Mayının toprak altı yada üzerindeki uzun bekleme süresinde bazı maddeler kokusunu yavaş yavaş yitirirken, bazı maddeler ise ağır ağır yitiriyor ve başlangıçtaki koku spektrumu ilerleyen yıllarla değişiyor.

Bu sebeple Rus kinolog meslektaşlarım ve bilim rus adamları ( hayret İsviçreli bilim adamları değil   ) hararetli bir çalışma yapmışlar.
Kokusu en az kaybolan içeriği yapay olarak üretmişler ve köpekleri onunla çalıştırmaya başlamışlar. Yani kısaca hep taze kalan kokuyu köpeğe öğretiyorar. Bu durum köpeğin hata payını da azaltıyor.

MAYINSIZ, SiLAHSIZ, BOMBASIZ, SAVAŞSIZ, UYUŞTURUCUSUZ BİR DÜNYA TEMENNİ EDERKEN ;

BUNLARA KARŞI DA EN ÜST DÜZEYDE HAZIR OLMAMIZ GEREKTİĞİNİ

BİR KEZ DAHA HATIRLATARAK, RUS MESLEK TAŞLARIMA BU DAVETLERİ VE VERDİKLERİ BİLGİLERDEN ÖTÜRÜ ÇOK ÇOK TEŞEKKÜR EDERİM.

The post Mayınlar, K9’lar ve Koku first appeared on Göktan Eker.

Hemen her gün terör örgütünün ülke dışına çıkmaya başladığını, silahları ile birlikte çekildiğine dair haberleri duyuyoruz.

Bu haberlere baharın gelmesi ile birlikte – halk özgürce dağlarda piknik yapıyor, çatışma sebebi ile boşaltılan yerlerde piknikler , geziler organize ediliyor, turizm planlamaları yapılıyor –  haberleri de ekleniyor.

Ancak halkı büyük bir tehlike bekliyor ve araştırdığım kadarı ile konu ile ilgili herhangi bir önlem de yok!

Çatışma bölgeleri patlamayan mühimmat dolu

Terör örgütü tarafından saklanmış , düzenek haline getirilmiş patlayıcı maddeler dağlarda gömülü… El yapımı mayınlar hala bölgede… Örgüt üyelerinin çekilirken ağır gelen patlayıcıları ve gereksiz gelen mühimmatları da ardında bırakacağı bir gerçek… Bununla birlikte operasyonlarda kullanılan ve patlamayan bir çok patlayıcı madde ve mühimmat adeta ortalığa saçılmış durumda.

İşte bu tehditlere karşı genel bir saha temizliği yapılmalı. Öncelikle İl il, ilçe ilçe , köy köy daha önce terör hareketliliğinin yaşandığı yerler tespit edilmeli!

Hemen hemen tüm dünyada benzer durumların ardından yapılan planlamalarda büyük ölçüde K9 mayın dedektörü köpeklere iş  düşüyor ki,  geniş sahaları temizlemenin en hızlı yolu bu!.. Bu yüzden bu bölgeler  halka alan temizliği yapıldıktan sonra açılmalıdır.

IRAK TECRÜBESİ

Daha önce de belirttiğim gibi Irak’ın gerek kuzeyinde, gerkse güneyinde dedektör köpeklerle hizmet verdim. Irak tecrübemden hareketle söyleyebilirim ki asıl tehlikede olanlar gene ÇOCUKLAR!..

Irak güneyinde ve kuzeyinde gerek yerleşime açılan veya yatırım planlaması yapılan eski çatışma ve savaş alanlarının temizliğinde K9’larla çalıştım ve halen çalışan kurumlara tedarikçilik yapıyorum.

Barış süreci ile bölgeye oluşacak insan akımı ve yatırımcı eğilimlerinin artması ile risk daha da büyüyece benziyor.

YOL HARİTASI

Genelde bölge halkının devlet yapsın gibi bir eğilimi olsa da, bu temizlik çalışması sadece devlet kurumlarının  ağır ve hantal karar verme ve uygulama yapısına bırakılmamalıdır.

Benim önerim hızlı bir şekilde bir sivil toplum örgütü veya vakıf yapılanmasına gidilmesi.  BM’in  ilgili birimlerinden yeterlilik almak için çalışmalara başlarken konu ile ilgili insan kaynakları K9 ve teçhizat çalışmaları yapılmaya başlanmalıdır.

Birbiri ile  paralel olarak personel eğitimi ve k9 eğitimi uygulamalarına başlanmalı, düşük riskli operasyonlarla personel ve K9’ların operasyonel tecrübe kazanmaları sağlanmalıdır..

The post Barış Süreci Sonrası K9’lara Düşen Gorevler first appeared on Göktan Eker.

İG-K9 bomba

TEDD – Tactical explosive detection dog olarak ayrı bir eğitim branşı şeklinde başlayan çalışmalar operasyonel birimlerin detektör K9’ları kullanabilmesi üzerine planlanmıştır. Bu çalışmalar A. B. D. Askerlerinin Irak ve Afganistan’daki kayıplarının ardından artmıştır.

Bu branşta çalışan köpeklerin en önemli kullanım amaçlarını aşağıdaki şekilde belirtebiliriz. Tabii ki kullanan birimlerin farklılığı, kullanım yerleri ve risk hem sıralamayı değiştirir hemde ilave amaçların eklenmesini de sağlayabilir.

1-) Yaya olarak intikal halindeki operasyonel birimlerin güzergahları üzerinde bulunan patlayıcı tuzaklamalarının tespiti,

2-) Meskun mahalde operasyonel birimlerin bilgi alamadıkları, araç bina ve benzeri mecralarda, giriş çıkışlarda, risk yaşadıkları diğer alanlarda ön arama yapılması,

3-) Gayrımmeskun mahalde, mağara ve benzeri yerlere giriş yapılmadan önce önlem alınması,
4-) Saklanmış mühimmat ve patlayıcı madde bulunması,
5-) Çifte eğitimli olarak yetiştirilmiş İG köpeklerinin aynı zamanda zanlıların etkisiz hale getirilmesinde kullanılması,
6-) Hem patlayıcı aramada hem de düşman unsurlarının yerlerinin tespitinde kullanılabilmesi,

İntikal güvenlik köpekleri, ülkemizin terörle mücadele süreci kapsamında en çok jandarma ve polis birimlerinin hizmetinde olmalıdır. Ancak günlük intikal mesafesi ve intikalda kalınan toplam süre bu köpeklerin kullanımı açısından önemlidir.

Bu kullanım alanlarının yanı sıra özellikle timin konaklama veya üs bölgelerinde aldığı tedbirlerde eğitimli İG köpekleri bir uyarı enstrümanı olarak da görev alabilirler. Bu sızmaların engellenmesini de sağlayabileceği gibi, çifte eğitimli İG’ler sızma hazırlığında olan düşman unsurları etkisiz hale getirebilir.

İntikal güvenlik köpekleri bir kaç aşamada eğitilirler:

A – Koku tanıtımı
B – Arazi arama tarama eğitimleri
C – Güzergah arama tarama eğitimleri
D – İleri gönderme ve arama
E – Uzaktan yönlendirme
F – Serbest arama
G – Kendiliğinden arama

Tüm aşamalar öncelikle kısa kayış ardından uzun kayış akabinde de kayıtsız bir şekilde yapılır.

İG K9-Koruma

Bu branştaki köpekler asıl itibarı ile timin önünden giderek, olası pusu veya sızmalara karşı eğitilirler. Bu köpekler aynı zamanda intikal halindeki birliğin karşılaştığı riskli geçiş bölgelerinde yönlendirme ile düşman unsur arayarak intikal güzergahının adeta temizliğini sağlarlar. Düşman unsur ile karşılaşan K9’lar direk ısıracak şekilde eğitilirler.

 Daha önce belirttiğimiz gibi bu köpekler üs bölgesi veya kamp bölgesi gibi alanlarda da başarı ile kullanılabilir.

The post İntikal Güvenlik Köpekleri- TEDD first appeared on Göktan Eker.

SURİYE SINIRI MAYIN TEMİZLİĞİ

Türkiye’nin OTTAWA Sözleşmesini imzalamasının ardından 2014 e kadar ortalama 900 km lik bir hattı temizlemek zorunda olmasına rağmen Suriye iç şavaşının ardından konu biraz popülerliğini kaybetti.

Savunma bakanlığının mayın temizliği için ihale hazırlığı döneminin öncesinde ihaleye teklif vermek isteyen bir çok firma ile görüşme fırsatım oldu.

Mayın temizleme Konusunda Irak’ta edindiğim tecrübe , afganistanda BM tarafından yapılan aramalar için köpek tedariki çalışması ve en önemlisi Bosna Mayın Merkezi deneyimi ile ben de konuya dahil oldum.

Bununla birlikte Jandarma Komutanlığı Çakırsöğüt Komando Tugayu için yaptığım çalışma sayesinde bilgibirikimim oldukça arttı diyebilirim. Ancak Güneyafrikalı mayın köpeği eğitmeni bir arkadaşımla amerikada yaptığımız ortak çalışma mayın köpeği konusunda detaylarına hakim olmamı da sağladı.

ÜLKEMİZİN SURİYE SIRINDA DÖŞENMİŞ MAYINLAR VE GÜVENLİK GEREKÇESİ YERLEŞTİRİLMİŞ BİR ÇOK MAYINLI BÖLGE OLMASINA RAĞMEN, HALEN MAYIN TEMİZLEME KONUSUNDA BİR KURULUŞ BULUNMAMAKTADIR.  HALBUKİ BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KONU İLE İLİGLİ KURULAN SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİNE DESTEK VERMEKTEDİR. UZUN YILLARDIR DEVLET KURUMLARI DA İÇ GÜVENLİK UYGULAMALARI HAİRÇ KONUYA ÇOK YAKIN DAVRANMAMIŞLARDIR.  

Suriye sınırındaki mayınlar nato standartlarına göre soğuk savaş döneminde döşenmiş, bununla birlikte teörör örgütü PKK nın suriye merkezli hereketliliğinin arttığı yıllarda yeni mayın hatları da oluşturulmuştur.

Yerli bir firmanın Antep antik kent karkamışta yaptığı temizlik türkiyenin bu konudaki yeterliliği konusunda tartışma yaratsa da , firma Köpek Kullanmadan Manuel-Deminer personel kullanarak antik bölgfenin temizliğini sağlamıştır.

Ancak bu bölgede bizzat görüştüğüm uzmanlar zaman içerisinde bölgeyi kullananan kaçakçıların ve tarihi eser arayanların da daha önce antik bölgede bir temizlik yapmış olduklarını belirtmiştir.

MAYIN ARAMA KÖPEĞİ EĞİTİMİ

Aslına bakarsanız bu  branştaki köpeklerin eğitimi belkide en sıkıcı köpek eğitim branşlarından biridir. Zira  sürekli aynı arama mecrasında ve sürekli aynı eğitimlerin tekrarlanması gerekmektedir. mayın arama köpeği eğitiminde köpeklerin neredeyse sıfır hatalı bir şekilde arama yapmaları beklenmektedir.

Dünyada farklı eğitim sistemleri olmasına karşın ben karma bir eğitim sitemi kullanmaktayım.

KOKU TANITIMI

Aynı Bomba köpeklerinde olduğu gibi öncelikle KUTU KOKU TANITIMI sistemi ile köpeklerime mayın kokusunu ( plastik patlayıcı) öğretmekteyim. Köpeklerim bu sistemde kokuyu aldığında pasif sinyal vermeti yani oturmayı da öğrenmektedir.

ÇELİŞKİ EĞİTİMİ

Koku kutuları ile çalıştıktan sonra köpeğime mayınlı tarlada karşılaşabileceği koku çelişkilerini de çalışmaktayım, zira köpeğim kertenkeleden , tarla faresine ,yeraltında bulunan kemirgenlere kadar bir çok farklı çelişkili kokuya maruz kalacak.

GEÇİŞ

Koku odasından sonra Köpeklerimizin Cenova Mayın Arama standartlarına göre hat araması çalışması yapması gerekmektedir. mayın Arama köpeği eğitiminde belkide en uzun ve sıkıcı çalışma bu olmaktadır.

Köpeğimiz 1 metre genişliğinde ve 10 metre uzunluğunda bir arama hattında sapma yapmadan ve kafasını kaldırmadan arama yapmalıdır.  Bir metrelik genişliğindeki hattı arama esnasında köpeğimiz hattın bir bölümünü değil tamamını tarayarak ilerlemelidir. Bu sebeple arama çalışmalarında daha dar hatlardan başlanarak arama egzersizlerine devam edilir, zköpek aramada ustalaştıkça hattın eni genişletilir.

Köpeğimiz hat arama çalışmasında burnunu kaldırmadan ilerlemeli ve aynı şekilde burnunu kaldırmadan geri gelmelidir. yani 1 mt x 10 mt lik arama hattını hem gidişte hemde dönüşte kontrol etmelidir.

DERİNLİK

Köpeğimiz arama hattı aramasını tamamladıktan sonra da toprağa saklanan mayınlarda derinlik çalışması yapılmalıdır. Köpeğimizin en az 20 cm derinliğe gömülmüş mayını rahatlıkla bulması gerekmektedir.

ALAN ÇALIŞMASI

Mayın Arama Bölgeleri öncelikle manuel deminer lar tarafından 10 mt x 10mt lik arama alanlarına bölünürler. Köğeklerimizin bu arama alanında birer metre bir er metre hatları düzenli bir şekilde araması istenir. Bu alan şeritle bölünür ancak arama hatlarının herhangi bir işareti yoktur. Bu sebeple bir önceki hat arama eğitiminn köpek tarafından çok iyi uygulanmalı saha çalışmasında da köpeğimiz hat araması şeklinde çalışmalıdır.

Mayın Arama köpeklerinde Köpeğimizin arama hattının dışına çıkması istenmez

Cenova standartlarınında mayın arama çalışmaları genelde kara mayınları temizleme amaçlı arama operasyonlarıdır. her arama biriminin bir SOP-standart operasyonel prosedür ü olmalı ve operasyon bu prosedür çerçevesinde gerçekleşmelidir. Bu prosedür cenova stadartları ile de örtüşmelidir.

Mayın arama Köpekleri uzman mayın Köpeği idarecileri ile Sınava girerek sertifikalandırılırlar.

Bir çok kişi Taktiksel Patlayıcı Madde Arama köpekleri ile Mayın Köpeklerini birbirine karıştırmaktadır.

Ülkemiz uzun süredir mayına basarak hayatını kaybeden güvenlik görevlileri veya mayına basarak infilak eden askeri araç haberleri yüzünden mayın dendiğinde terör örgütünün yollara ve askeri geçiş noktalarına döşediği bomba düzeneklerini anlamaktadır.

Mayın Arama Köpekleri mayınlı Arazilerde arama yapan köpeklerdir.

Ancak askeri ve polisiye operasynlarda yol güvenliği intikal güvenlşğinde kullanılan köpekler taktiksel patlayıcı madde ( bomba) Arama köpekleridir, eğitim ve kullanım prosedürleri oldukça farklıdır

The post Mayın Detektörü Köpekler first appeared on Göktan Eker.

Bu durum insan oğlu için zararlı maddelere ulaşmada,gelişen teknolojiye rağmen KÖPEKLERİN halen alternatifsiz birer bio-dedektör olmalarını sağlamıştır. 

Biz köpek eğitmenleri daha çok köpeklerin eğitilebilirliğine veya onlara daha fazla  ne buludurabiliriz sorusu ile ilgilenirken aslında köpeklerin bulmasını istediğimiz KOKU ları ve kokuların yapısını kaçırıyoruz.

Zira kokunun yapısı ve karakteristiği köpeklerin onları ararken davranışlarına da etki ediyor ve bizim bu davranışları yorumlayabilmemiz için kokunun karakteristiğini de öğrenmemiz gerekiyor.

Yıllar önce Gölbaşı Polis KÖpek Eğitim Merkezinin kuruluşunda görev aldığım dönemde sormaya başladığımız bu soru yıllar içerisinde bizlere bir çok cevap getirdi ve aslında öğrendikçe sorularımız arttı. O dönemde birlikte çalıştığımız şimdilerde emekliliğin tadını çıkaran Serdar Sarıoğlu kardeşim de bu soruların cevabını aramada oldukça yardım etti ve yollarımız zaman içerisinde bizi ayırsa da zaman zaman bir araya geldiğimizde Koku konusunu konuşur ve tartışır olduk.

Okuyacağınız çalışma , Detektör Köpek Eğitmenliği ve Eğitici Eğitmenliği kursumuzdan bir sunumun olduça kısa bir özetidir. Gerek yabancı ve yurtiçi kolluk kuvvetlerine verdiğim eğitimlerde gerekse idarecilik eğitimlerinde sık sık karşımıza çıkan koku meselesini kendimce bir köpek eğitmeni olarak ele almaya ve genç meslektaşlarıma aktarmaya çalıştım.

yıllar içerisinde kimyagerler ve kimya mühendisleri , endüstri mühendisleri , kimya öğretmenleri , biyologlar , kriminal labratuvar çalışanları ile koku konusu ile ilgili defalarca görüşmelerim olmuş sorularıma yanıt peşinde koşmuşumdur.

KOKU NEDİR ? 

Çevre ve Orman Bakanlığı KOKUYA SEBEP OLAN EMİSYONLARIN KONTROLÜ YÖNETMELİĞİ  Kokuyu ; “İnsanda koku alma duyusunu harekete geçiren ve kokunun algılanmasına neden olan uçucu maddelerin yarattığı etki şeklinde tanımlamaktadır.”

Biyoloji açısından baktığımızda Koku;Nesnelerden yayılarak havaya karışan zerreciklerin burun zarı üzerindeki sinirlerde oluşturduğu, uyandırdığı özel duygu, alınan havayla, burun aracılığıyla duyumsanan, koklama duyusuyla algılanan şey şeklinde tanımlanabilir. 

Çzellikle parfüm açısından bakıldığında ise Osmoloji kokuları tanımlandırma, sınıflandırma bilimidir.

KOKLAMAK ?

Sözlük anlamına bakıldığında koklamak ; bir şeyin kokusunu almak, duyumsamak için o şeyi burnuna yaklaştırarak havayı içine çekmek ya da bir yerin havasını burun yoluyla içine almak şeklinde açıklanıyor. 

Koku Almak ise koklama duyusuyla algılamak şeklinde ifade ediliyor.

Koklamak, temel olarak , bir ortamda moleküler halde  bulunan kimyasalların, burundaki  reseptörler üzerinde meydana getirdikleri elektrokimyasal uyarıların beyin tarafından değerlendirilmesi sonucu ortaya çıkan hissin adıdır. Koklamanın temel işlevi, bir ortamda diğer duyu organları ile algılanması zor/olanaksız olan kimyasalların ayırt edilmesidir. 

İnsan açısından bakıldığında Koku, koku alma duyusuyla hissedilen, genelde çok küçük konsantrasyonlarda havada çözünmüş olarak bulunan kimyasal maddelerin yarattığı duyudur. Kokular algılamaya göre kabaca kötü veya ve hoş kokular olarak ayrılabilir.

Koklamak belirli bir kokuyu burunla aramak anlamına gelirken, koku almak arama faaliyeti olmadan hissedilen kokunun harekete geçirdiği anahtar dürtü olarak karşımıza çıkmaktadır.

KOKU DUYUSUNUN DİĞER DUYULARDAN FARKI !

Zihnin, duyular olmadan fiziksel dünyaya yönelik bilgi üretmesi mümkün değildir. Dünyayı anlamak ve çevreyi yapılandırmak üzere bir nesnenin  “ne” ve “nerede” olduğu  bilgisine ulaşmak duyuların  muazzam sayıda bilgiden bir kısmını seçmesi ve kodlanması ile mümkündür . 

Beyin  çevreden gelen  ve  birbiriyle  yarışan verilerden  en doğru sonucu elde etmek için bu duyusal kayıtları kullanmaktadır. Duyusal girdiler kortekse görme, işitme, dokunma, tat alma ve koklama olmak üzere beş temel sistem  ile belirli bir temsil oluşturmak  üzere ulaşmaktadır.

Duyu organlarımız vasıtası ile dış dünyada algıladığımız her şey geçmiş tecrübelerimiz ışığında beyin tarafından analiz edilerek davranış olarak dışa vurur.

Koku duyusu dışındaki  diğer duyu organlarından gelen girdiler beynin talamus adı verilen bölgesinde adeta bir kontrole tabi tutulurlar. Gelen bilgiler beynin bu bölgesinde düzenlenir.

Ara beyinin bir parçası olan talamus, ceviz büyüklüğünde bir sinir dokusudur. İnsan beyninin orta kısmında yer alır. Koku duyusu dışında tüm duyu organlarının bağlantı yeri talamusta yer alır. Belirli bir işi gerçekleştirmek için yapılan davranışlar burada şekillenir. 

Talamus tüm duyu organlarından gelen mesajlar için adeta bir filtre görevi görür.Koku duyusunun en önemli farkı , beynin talamus bölgesinde herhangi bir filtreye uğramadan adeta direk beyne mesajları iletmesidir. Dolayısı ile koku duyusu ile algınanan her girdi bilinçli bir yapıda olmaksızın davranışa direk etki eder.

KOKU NASIL YAYILIR ?

Kokunun nasıl yayıldığını anlamak için şu dört prensibi özellikle de ilk iki prensibi çok iyi anlamamız lazım.

Difüzyon: 1832 senesinde kimyager bilim adamı Thomas Graham , Graham Difüzyon Yasası (yayılma yasası) ile gaz moleküllerinin gelişigüzel (keyfi) hareketlerini tam olarak açıklamıştır. 

Diğer bir deyişle, Madelerin çok yogun ortamdan az yoğun ortama kendiliginden yayilmasına difüzyon denilir.Bunu kendi çalışmamız aç.ısından  kokunun kaynağından ayrılarak yayılması şeklinde açıklayabiliriz.

Efüzyon: Efüzyon ise  basınç altındaki bir gazın, kabın bir bölmesinden diğer bölmesine küçük bir delikten geçerek yayıldığı bir işlemdir. Yine konumuz açısından bakıldığından Bir dolabın iç çekmecesinde bulunan koku kaynağının çekmecenin dışarı çıkabileceği yerinden fışkırarak dolabın içine yayılması da efüze bir olaydır.

Süblimleşme:Bildiğimiz üzere katı  maddeler ısıya maruz kaldıklarında öncelikle sıvı akabinde ise gaz durumuna geçerler, ancak bazı istisnai katı maddelerin sıvı hale geçmeden direk gaz haline geçmeleri söz konusudur. Naftalin ,ernet ,  iyot , kuru buz bu katı maddelere örnek olarak gösterilebilir.

Kırağılaşma: Kırağılaşma ise bunun tam tersidir, gaz halindeki maddenin sıvı hale geçmeden direk katılaşması kırağılaşma( ya da kristalleşme)  olarak adlandırılır.

KOKUNUN YAYILMASINA ETKI EDEN FAKTORLER

Kokunun Yayılması bizim için oldukça önemli bir konudur. Bu yayılma bazen işimize yaradığı gibi, doğru anlaşılamaması durumunda dezavantaj da yaratabilmektedir.

Kokunun havada yayıldığı göz önünde bulundurularak öncelikle soluduğumuz havanın içeriğine bir göz atalım;

Nitrojen ……………..:78.08 % 

Oksijen…………..……: 20.95%

Argon……….………….:  0.93%

CO2 ………………. :  0.03 %

Diğer gazlar………..:  0.01 %

(Detaylı yüzdeleri verilmeyen ve havadaki hacımsal oranları toplamı onbinde bir olan diğer gazlar Hidrojen, Neon, Helyum, Metan, Kripton, Nitrik oksit, Xenon ve Ozon gazlarıdır)

Kokularla ilgili çalışırken kokuların veya gazların mol kütle ağırlıklarını hava ile karşılaştırmak son derece önemli hale gelmiştir. Zira aradığımız kokunun ilk karakteristik yapısı havadan ağır veya hafif olması ile kıyaslanmalıdır. Hemen hemen aranılan kokuların bir çoğunun havadan ağır olduğunu kokunun kimyasal yapısının mol kütle üzerinden ele alınması ile anlayabiliyoruz.

Bu açıdan baktığımızda aranılan her kokunun hava ile farklı bir ilintisi olduğunu anlamamız gerekmektedir.

Miktar

Yukarıdaki açıklamalar ışığında maddenin miktarı kokunun daha fazla yayılması ile doğru orantılıdır diyebiliriz. Ancak yüksek miktarlar algıda sorun yaratabilmekte, çok küçük miktarlar ise köpek tarafından algılanmayabilmektedir. Bu sebeple köpekle çalışırken yapılan kalibrasyon eğitimleri son derece önemlidir.

Miktari artan maddelerin daha fazla koku yayıyor olmalari gayet doğal ancak konumuz açısından bakıldığında artan miktar ile birlikte kokunun yayılma karakterinin değişmesi söz konusu, birden fazla koku akışı, birden fazla koku kaynagi , farklı koku havuzları oluşması köpeği ve idareciyi yanıltan etmenlerin başında geliyor.

Sıcaklık 

Sicakligin artmasi koku moleküllerinin daha hızlı hareket etmesini sağlayacağından Köpeğe ulaşan koku miktarinin artmasi hatta kokunun daha uzak noktalara ulaşmasını sağlayan etmenlerdendir.

Tam tersi soğuk havada da koku çok daha sınırlı yayılabilmektedir.

Soğuk ülkelerin detektör köpek eğitim sistemi ile sıcak ülkelerin detektör köpek eğitim sistemindeki farklılıkların başında bu etken gelmektedir. İskandinav ülkelerindeki eğitmen meslektaşlarım ile uzun zaman geçirmiş biri olarak , soğuk iklim disiplininde eğitilmiş köpeklerin Irak ve afganistanda çalıştığım dönemlerde büyük handikaplar yaşadıklarını gözlemlemiştim. İlk etapta iklim adaptasyonu olarak teşhis konulsa da zamanla bu olumsuz durumun eğitim sisteminden kaynaklandığının tespit edildiğini belirtmek isterim.

Basınç

Atmosferde bulunan gaz moleküllerinin ağırlıkları ve hareketleri nedeniyle hem kendi içerisinde hem de yeryüzünde bulunan cisimlerin birim yüzeylerine uyguladıkları dik kuvvete açık hava (atmosfer) basıncı denir. 

Atmosfer basıncı yeryüzüne (deniz kenarına) yaklaştıkça artar, yeryüzünden uzaklaşıldıkça azalır. (Basınç derinlikle doğru orantılıdır. Yeryüzüne yaklaşıldıkça atmosfer kalınlığı arttığı için gaz miktarı ve gazların ağırlığı artar. Atmosfer ağzı açık kaba benzetilebilir).

Alçak Basınç

Çevresine göre basınç değerlerinin düşük olduğu merkezlerdir. Havanın hareketi çevreden merkeze doğrudur. Kuzey yarım kürede saatin ters yönünde iken güney yarım kürede saat yönündedir.

Alçak basınç alanlarında yükselici hava hareketleri etkilidir. Yükselen hava giderek soğur ve yoğuşur. Bu nedenle gökyüzünde bulut, yağmur gibi birçok yoğuşma ürünü görülür.

Yüksek Basınç

Çevresine göre basınç değerlerinin yüksek olduğu merkezlerdir. Havanın hareketi merkezden çevreye doğrudur. Güney yarım kürede saatin ters yönünde iken kuzey yarım kürede saat yönündedir.

Yüksek basınç alanlarında hava açık, güneşli ve bulutsuzdur.

Hava basıncı kokunun yayolmasında oldukça etkilidir, yüksek basınçta koku daha rahat hareket ederken alçak basınçta daha ağır hareket edebilmektedir.

Rüzgar

Yüksek basınç (antisiklon) alanlarından alçak basınç (siklon) alanlarına doğru olan yatay hava akımlarına rüzgâr denir. Rüzgârın yönü, coğrafi yönlerle ifade edilir. 

Bir bölgede rüzgârın yıl içerisinde en fazla estiği yöne hakim rüzgâr yönü denir. Hakim rüzgâr yönü yerşekillerine göre ortaya çıkar.

Özellikle kadavra ve doğada kaybolan insanları arama faaliyetlerinde hakim rüzgar son görülme noktası kadar önemlidir. Bununla birlikte kırsalda dış mekan araması yapacaksanız hakim rüzgar yapısını ve gün içerisinde değişen rüzgar disiplinini önceden bilmeniz işinizi kolaylaştıracaktır.

KOPEK VE KOKU

Köpeğin yaşamını büyük ölçüde kokular yönlendirir. Köpekler sayısız kokudan oluşan uzayda insanlarin bile farkina varmadigi kokulari dahi algılayabilirler. Bir insanda yaklaşık 6 milyon koku hucresi olduğu bilinmektedir. Köpeklerde bu sayi ortalama 300 milyon` dur.  

Özellikle seleksiyon çalışmaları sonucu bu sayının giderek arttığını da söylemek mümkün , bu yüzden köpek yetiştiriciliği bilimsel çerçevede ve ihtiyaçlar ışığında yapılmalıdır. Ülkemizde köpek yetiştiriciliğindeki bu yetersizlik kendini görev köpekleri yetiştiriciliğinin istenilen seviyeye gelememesinin ana nedenlerindedir.

Koku hücrelerindeki sayısal üstünlüğün yanı sıra belki de en önemli farklılık İnsan beyninin ortalama %5 i koku ile ilintili iken bu oran Köpekte ortalama %35-40 civarındadır. Yani köpeğin beyninin en az 3 te biri koku ile ilintilidir.

Bununla birlikte Burun deliklerinin ucundaki kanatçık benzeri yapılar, köpeğin burnuna giren havanın yönünü tayin etmeye yarar.

Yani bir kokunun nereden geldiğini ‘‘stereo’’ olarak algılayabilirler. Yani burnun iki farklı koku algılayıcısını tek bir cihazda birleştirmiş bir canlıdan bahsediyoruz.

İnsan burun deliklerini koklamak istediği nesneye uzatır , ancak köpeğin bu direk uzatma yerine daha açılı yaklaşması kokuyu daha iyi algılamasını sağlar.

Detektör köpek eğitmenlerinin keyifle seyrettiği keskin dönüş davranışı işte bu burun fizyolojisinden gelmektedir.

Bu açıklamalar ve köpeğin koku becerisinin insanla kıyaslanması sonucu araştırmacılar köpek koku alma becersinin insandan ortalama 10 milyon kez daha fazla olduğunu göztermektedir. Eskiden köpek eğitmeni olafak köpeklerin koku becerisi konusundaki üstünlükleri için yemin edebilirim ama ispatlayamam derdik , sağolsunlar bilim insanları artık bu konuda bilimsel ispatları gözler önüne serdiler.

Köpeğin Doğada Kokuyu Kullanması

Etolojik olarak baktığımızda köpekler atalarından farklılaşmış olsalarda , koku becerilerinin halen en üst düzeyde olduğunu görebiliyoruz.

Köpeklerin canlı ve cansız varlıkların yerini belirlemede kokuyu kullandıklarını bilmekle beraber canlı varlıkların duygu durumunu da bu yöntemle tespit ettiklerini de söyleyebiliriz.

Kısaca köpeklerin burunları ile gördüklerini belirtmek sanırım yanlış olmaz.

DETEKTÖR KÖPEK EĞİTİMİ

Tüm bu açıklamalar ışığında köpekleri detektör olarak eğitip görevde kullanmanın  faydalarını saymaya gerek yok sanırım. 

Peki hangi köpekler iyi bir detektör olarak eğitilebilirler ? 

Öncelikle Köpeklerin atalarının doğadaki iki önemli davranışına göz atalım. Etolojik açıdan bakıldığında köpekler de aynı içgüdüsel davranışlara sahiptir

-Hayatta Kalma

-Neslini Devam Ettirme

Hayatta Kalmak için üç ana  İçgüdünün varlığı gerekmektedir.

-Avlanma İçgüdüsü

-Av İçgüdüsü

-Mücadele İç Güdüsü

Hayatta Kalmak için bu  üç ana  İçgüdünün varlığının yanı sıra , köpeklerin doğada yaşayanakrabalarında muhakeme ve mukayese yeteneği geliştikten sonra aşağıdaki iki içgüdüsel davranışın da gelişmesi gerekmektedir.

-Kaçınma

-Kaçma

İç güdüler , davranışının dürtüsel mekanizması gibi konulara bu yazıda girmeyeceğim , zira bunlar daha çok köpek etolojisi dersimizin konuları ancak içgüdüsel davranış , insan köpek davranışlarının farkı gibi bir karışıklığa mahal vermemek için aşağıdaki örneği sizlerle paylaşmak istedim.

İd-Ego-Süperego

Bu kavramlar sırasıyla id (alt bilinç), ego (benlik) ve süperego (üst benlik) olarak adlandırılır.

Sarhoşken yaptığınız hareketleri id, ayıldıktan sonra ki “ne yaptım ben?” söylemlerini ego ve onları bir bahaneyle kılıfa sokma meziyetinin süperego tarafından üstlenildiği söylenilebilir.

İd, zihnin en ilkel ihtiyaç dürtülerini temsil eder. Fizyolojik, duygusal ve seksüel ihtiyaçları karşılamak mutlu eder.

YÜKSEK DÜZEYDE OYUNCU YANİ AV İÇGÜDÜSÜNE SAHİP , 

OYUNCAĞINI KOKLAYARAK BULMAYA ÇALIŞAN VE BUNU UZUNCA BİR SÜRE YAPABİLEN YANİ AVLANMA İÇGÜDÜSÜNE SAHİP , 

KARŞILAŞTIĞI ENGELLERİ ( SEHPA MASA YÜKSEKLİK, SES , KALABALIK, ENGELLEME VB… ) AŞMA KONUSUNDA MÜCADELE GÜDÜSÜNE SAHİP, ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN DUYGUSAL OLARAK ETKİLENMEYEN ANCAK TEHLİKELERDEN KAÇINAN 

KÖPEKLER DETEKTÖR EĞİTİMİNE YATKINDIRLAR VE YUKARIDA BELİRTİLEN İÇGÜDÜLERİN TATMİNİ İLE DE AYRICA ÇALIŞTIKÇA EĞİTİMLERİ DEVAM ETTİKÇE  MUTLU OLURLAR.

Bu karakterde ve yetenekte bir köpeği ev köpeği olarak bulundurmak ne kadar zor ise , bu yapıya sahip olmayan köpeği de görev köpeği yapmak o kadar zordur.

KÖPEĞE KOKU TANITIMI NASIL OLUR ?

( Bu başlığı ayrı bir yazı ile ele alacağım, zira konu daha çok uygulama içermektedir, doküman haline getirdiğimde yine sayfamda paylaşacağım  için detayları şu anda vermiyorum)

KOKUNUN KARAKTERİSTİĞİ 

Köpeklerin  etolojik olarak doğadan aldığı beceriler ışığında , kokuların bilgisi çerçevesinde ve Detektör köpek eğitimi çerçevesinde aradığımız kokuların karakteristiğini tanımlamaya çalışalım.

Koku Havuzu: Difüze veya efüze olan kokunun çevresel şartlar sebebi ile koku kaynağı etrafında birikmesi.

Koku Akışı :Difüze veya efüze olan kokunun çevresel şartlar sebebi ile kaynaktan başlayarak termik ve mikro termik ilkeleri ile  bir istikamette hareket etmesi.

Koku Birikintisi : Difüze veya efüze olan kokunun çevresel şartlar sebebi ile kaynaktan başlayarak bir istikamette hareket ettiği esnasında kokunun termik ve mikro termik etkisinden kurtularak geçici bir süre biriktiği mecra.

Koku Bulaşması: Kokunun kaynağında, akış istikametinde , veya birikintisinde koku ile temas nesnelerin üzerindeki koku.

Koku Karakteristik değişkenliği : Aynı maddenin farklı miktar vb şartlarda hareket değişikliklerinin belirlenmesi

Yukarıdaki açıklamalar ışığında kokunun nasıl hareket ettiğinin bilinmesi köpeğin davranışlarını okumada ve ortamda meydana gelmiş koku tabanlı olayların tümünü algılamada bizlere çok yardımcı olmaktadır.

Eğer siz kokunun karakter yapısına köpeğinizin verdiği tepkileri kontrollü ortamda iyice gözlmlerseniz, köpek arama yaptığı mecrada aranılan yasak maddenin o eve nasıl getirildiğinden nasıl taşındığından nereye saklandığından tutun da miktarına kadar bir çok bilgiyi sizlere verecektir.

ARANILAN MADDELERİN KOKULARININ SINIFLANDIRILMASI

Patlayıcı maddeler

Uyuşturucu Maddeler

Canlı İnsan 

Kadavra 

vb….

BU BAŞLIK SADECE KOLLUK KUVVETLERİNİN BİLMESİ GEREKEN DETAYLARI BARINDIRDIĞINDAN NE YAZIK Kİ DETAYLARI YAZAMIYORUM. 

Sadece Kadavra ile ilgili aşağıdaki bilgi ile bu başlığı kapatıyorum.

-Başlangıç (0-1 Gün) : 

· Şişme (2-6 Gün): 

· Aktif Çürüme (7-12 Gün): 

· İleri Çürüme (13-51 Gün): 

· Kuruma (52-207 gün)

-İnsan Parçası

-Adli Koku

-Su

DEĞERLİ OKUYUCULARIM, AKTİF GÖREV YAPAN KÖPEK İDARECİLERİ VE İŞİN MERAKLILARI İÇİN SİZLERE SADELEŞTİRİLMİŞ BİR ŞEKİLDE KÖPEK VE KOKUYU AKTARMAYA ÇALIŞTIM.

TABİ BU YAZILANLAR BİLGİLERİN KÜÇÜK BİR KISMI VE BİZİM İŞİMİZ BÜYÜK ÖLÇÜDE UYGULAMA İÇERİKLİ

ANCAK TEORİK BİLİMSEL VERİLER OLMADAN KULAKTAN DOLMA HURAFELERLE HAREKET EDİLMESİ DE BAŞARIYI GETİRMİYOR.

ÖZELLİKLE SINAV YAPAN HOCALARIN BU BİLGİLER IŞIĞINDA VE SAHANIN GERÇEKLİĞİ KAPSAMINDA İŞİNE KONSANTRE OLMASI DA SON DERECE ÖNEMLİ.

DAHA GENİŞ VE DETAYLI BİLGİLER İÇİN KURSLARIMIZA KATILABİLİRSİNİZ. ( SADECE KOLLUK KUVVETLERİ İÇİN ) 

The post Detektör Köpek Kinolojisi ve Koku first appeared on Göktan Eker.